Jak zdać egzamin na tłumacza przysięgłego? Cz. I

"§ 13. Obowiązek dzielenia się wiedzą

Tłumacz przysięgły ma obowiązek uczestniczenia w procesie przekazywania własnych doświadczeń i wiedzy zawodowej kolegom i adeptom zawodu."

Powyższy cytat pochodzi z Kodeksu Tłumacza Przysięgłego, a poniższy tekst to próba uczynienia zadość temu obowiązkowi. Zdawalność ministerialnego egzaminu na tłumacza przysięgłego wciąż jest bardzo niska i oscyluje - w zależności od języka - między 20 a 35 %. Nadal istnieje duże zapotrzebowanie na informacje, które pomogą osobom przystępującym do egzaminu skutecznie się do niego przygotować. Na ten temat napisano już jednak tak wiele, że nie ma sensu tych informacji dublować, a osoby zainteresowane bez trudu znajdą liczne porady w sieci i przedmiotowych publikacjach (o których niżej). Czy można zatem powiedzieć tu jeszcze coś nowego? Wierzę, że tak. Skorzystawszy z cennych porad koleżanek i kolegów po fachu, ja także pragnę podzielić się moją własną metodologią przygotowań do egzaminu, którą przyjęłam w oparciu o wiedzę zdobytą na studiach podyplomowych, lekturę kilku fantastycznych książek, przydatne podpowiedzi z Internetu i wreszcie kilka własnych - jak się okazało trafionych - pomysłów i przeczuć.

Część informacji będzie mimo wszystko powtórzeniem lub rozwinięciem zagadnień, o których można przeczytać w innych, poważniejszych źródłach. To nieuniknione, bo niektóre elementy przygotowań są po prostu nieodzowne - postaram się jednak także przy tych tematach dodać od siebie dodatkowe wskazówki, na które sama nigdzie indziej nie trafiłam, a które w moim przekonaniu w znacznym stopniu zadecydowały o pozytywnym wyniku obu części egzaminu już przy pierwszym podejściu. Jako że zdawałam egzamin na tłumacza przysięgłego języka niemieckiego, to siłą rzeczy polecane przeze mnie źródła będą odnosić się głównie do tego języka. Myślę jednak, że z zawartych tu rad i uwag można z powodzeniem skorzystać, przygotowując się do egzaminu z dowolnego języka obcego.

Pierwszy krok: niezbędna literatura i przydatne źródła internetowe

Na rynku jest wystarczający wybór publikacji przydatnych w przygotowaniach do egzaminu ministerialnego na tłumacza przysięgłego. Podstawowy wykaz literatury dla kandydatów na tłumaczy przysięgłych można znaleźć choćby na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Z mojej strony chciałabym wyróżnić trzy pozycje, z których pierwsza jest moim zdaniem bezwzględnie lekturą obowiązkową dla osób pragnących uzyskać prawo do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego niezależnie od języka, a dwie kolejne - dla kandydatów z języka niemieckiego. Osobiście uważam te trzy książki za najważniejsze i najbardziej pomocne ze wszystkich tych, z których korzystałam podczas przygotowań:

1. Kubacki Artur Dariusz, Tłumaczenie poświadczone. Status, kształcenie, warsztat i odpowiedzialność tłumacza przysięgłego, Warszawa 2012, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, s. 372.

2. Iluk Jan, Kubacki Artur Dariusz, Wybór polskich i niemieckich dokumentów do ćwiczeń translacyjnych / Auswahl polnischer und deutscher Dokumente für Translationsübungen, Warszawa 2006, Wydawnictwo Promocja XXI, s. 368.

 3. Dahlmanns Karsten, Kubacki Artur Dariusz, Jak sporządzać tłumaczenia poświadczone dokumentów? Przekłady tekstów z Wyboru polskich i niemieckich dokumentów do ćwiczeń translacyjnych z komentarzem / Wie fertigt man beglaubigte Übersetzungen von Urkunden an? Kommentierte Übersetzungen zu den Texten aus der Auswahl polnischer und deutscher Dokumente für Translationsübungen, Chrzanów 2014, Wydawnictwo KUBART, s. 616.

Na wspomnianej stronie Ministerstwa Sprawiedliwości istnieje dział dla tłumaczy przysięgłych (i kandydatów na nich) - obszerne źródło informacji praktycznych. Są tam teksty ustawy i rozporządzeń dotyczących m.in. zawodu tłumacza przysięgłego i egzaminu państwowego, wszystkie niezbędne formularze (np. wniosek o wyznaczenie terminu egzaminu), warunki uzyskania uprawnień, odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania oraz przykładowe teksty egzaminacyjne w kilku językach.

W sieci łatwo też natrafić na wpisy, fora czy blogi, na których internauci dzielą się sugestiami jak przygotować się do egzaminu na tłumacza przysięgłego. Najpopularniejszym obecnie adresem odwiedzanym przez osoby zainteresowane tym tematem jest blog pani Renaty Świgońskiej, prawnika i tłumacza przysięgłego jęz. angielskiego i niemieckiego, na którym skupiła się już chyba główna internetowa dyskusja na temat tego egzaminu. Można tam znaleźć nie tylko merytoryczne wskazówki dotyczące samego procesu tłumaczenia tekstów prawnych i prawniczych, ale też zalecenia dotyczące źródeł i publikacji, z których warto korzystać przygotowując się do egzaminu. I wreszcie - rzecz bezcenna - zapoznać się z wrażeniami kandydatów, którzy mają już egzamin za sobą, a którzy często są na tyle uprzejmi, że dzielą się z autorką bloga tematami, z którymi musieli się zmierzyć na egzaminie. Dzięki temu na blogu powstała cenna lista nowszych i archiwalnych tematów tekstów egzaminacyjnych dla różnych języków, opatrzona komentarzami zdających, której w tej formie nie sposób uświadczyć właściwie w żadnym innym miejscu. Jeśli dodać do tego liczne uwagi praktyczne użytkowników, dotyczące przebiegu egzaminu, a nawet polecanych przyborów czy miejsc w Ministerstwie i jego okolicy, w których warto odpocząć przed egzaminem lub po nim, to zdaje się, że blog pani Świgońskiej stał się już adresem obowiązkowym dla kandydatów na tłumaczy przysięgłych,

Kiedy już zaznajomimy się ze wszystkimi informacjami na stronie MS (włącznie z treścią ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego), przeczytamy przynajmniej wspomnianą książkę prof. Kubackiego o tłumaczeniu poświadczonym oraz przestudiujemy porady zdających, dostępne na ww. blogu, będziemy mieli za sobą pierwszy ważny krok na drodze do uzyskania uprawnień tłumacza przysięgłego. Kolejny etap to minimum kilka miesięcy systematycznej nauki, którą możemy zorganizować sobie samodzielnie, skorzystać z dostępnych na rynku szkoleń i kursów, albo pójść na studia podyplomowe.

Studia podyplomowe - czy poświęcić na nie czas i pieniądze?

Nowelizacja ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego z 2011r. zniosła wymóg ukończenia studiów podyplomowych dla osób podchodzących do egzaminu na tłumacza przysięgłego. Można zatem przygotowywać się samodzielnie albo uczestniczyć w kursach lub szkoleniach. Niemniej w moim przypadku to właśnie roczne studia podyplomowe okazały się doskonałym wyborem, dając mi niezbędny fundament i bogate materiały do dalszej nauki. Dopiero podczas tych studiów dowiedziałam się na czym polega specyfika pisemnych i ustnych tłumaczeń uwierzytelnionych, bo wcześniej ta wiedza latami jawiła mi się jako wiedza tajemna, dostępna tylko dla wtajemniczonych. Mówiąc wprost, gdyby nie studia podyplomowe, nie wiedziałabym nawet jak w ogóle zabrać się do przygotowań do egzaminu. Multum materiałów i doświadczenia zdobytego podczas tych studiów postrzegam dziś jako nieocenioną i solidną bazę oraz najważniejszy krok na drodze do pozytywnego wyniku egzaminu.

Jakie zatem studia podyplomowe wybrać?

Oczywiście mogę wypowiedzieć się tylko na temat tych, które sama ukończyłam, ale z czystym sumieniem mogę polecić je każdemu, kto pragnie zostać tłumaczem przysięgłym języka niemieckiego. To Studia Podyplomowe Kształcenia Tłumaczy Języka Niemieckiego na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Z programem studiów i niezbędnymi informacjami na ich temat można zapoznać się na stronie www. Ja ograniczę się jedynie do uzasadnienia, dlaczego uważam je za szczerze godne polecenia. Po pierwsze plan zajęć uwzględnia wszystkie aspekty tłumaczenia będące przedmiotem egzaminu (prawo polskie i niemieckie, tłumaczenia uwierzytelnione, prawnicze, gospodarcze, ekonomiczne, konsekutywne, a vista, system notacji). Po drugie: wykładowcy stali i gościnni (a na pewno ci z rocznika 2012/13) są profesjonalnymi tłumaczami o bardzo wysokich kwalifikacjach. Po trzecie: bez wyjątku wszyscy prowadzący zajęcia byli zawsze świetnie przygotowani i wymagający, wykładali intensywnie i z dużym zaangażowaniem, wykorzystując czas do ostatniej minuty, bez trwonienia go na bezproduktywne pogawędki ze studentami. O tym ostatnim wspominam dlatego, że jest to ewenement w moich osobistych doświadczeniach z naszym systemem edukacji. W każdym razie to w ukończeniu tych konkretnych studiów upatruję nie tylko źródła sukcesu na egzaminie, ale też uzyskanie wartościowych podstaw warsztatu pracy tłumacza, z których korzystam do dziś.

JS

Jak zdać egzamin na tłumacza przysięgłego? Cz. II